Coronavirus (COVID-19) lamga simak sabo

Coronavirus houpad bolam
Tuhoi kadi piri pakhiang naga mathiu niu nping manang jiu rapot, Coronavirus (Covid-19) kubam bo rapot hai Wuhan kubo namdi (City), China gasu padhou bowe.   Haibo rapot si Chakehiu (December) 2019 ga minpad raithu luye, Wuhan city ga.  Scientist mainiu dinbo sai, haibo rapot si chalin (Bats) maksai Chapha (Pangolin) khuga su bambo parik (Virus) hai chamai khuga linwang bowe chiu dinne. Coronavirus chiu kubo rapot hina chakhouna (Anilams) gasu wangbo rapot tu din bowe. Nda 2002-2003 gadi Coronavirus khat “ Severe Acute Respiratory Syndrome” (SARS) kubo parik pajan niu SARS-CoV hai kadi riga pad jiu chamai keng saimi de. Nthainai padbambo Coronavirus tu Covid-19 chiu jiu pajan kulan bamme.

Covid-19 hai tuhoi kadi ri pakhiang na linwang kam mide, sinjeng niu World Health Organisation (WHO) niu Kanahiu (March) jengtung 11 , 2020 bonai haibo rapot si “ Pandemic” ye chiu jiu senpad mide. Pandemic chiubo ramba ra chara pot khat kasanbo, khat khat tu lin mala pahbo, kadi piri pakhiang naga mara jiu bammi botu din bowe. Covid- 19 mara mai hina saira bowe chiubo haye. 80% haibo rapot mara maisi Specialist gu treatment kam makdi paronna wilan mira bowe, chiudi para thiu jiu nda charapot kaguangbo kabam mai, katingmai, tanpou-tanpeh mai khuga haibo rapot mara misai, sai suibo keng bamme. Thainai Kanahiu jengtung 23, 2020 katang ga kadi piri pakhiang naga Chahiu sum lung ga chamai Lakh sum paphan kumbo mara tangmi de, khatdi khatdi chamai sangkariu madai pasan sai mide. Italy ga naikhat ganiu chamai 793 saitang jiu bammi de khat di Chamai 5476 pasan Italy ga ronna di jengdiu mide.

Kadi piri pabam hina ga Flights, Trains, Dukan, Cinima Halls, haikumbo hina khamkiu kam jiu bam mide. India gadi haichiu jiu khamkiu jiu bammi de. Tuhoi India ga chahiu khat lung ga chamai haibo rapot mara maisi Kaimadai khangtang kinne, khatdi Jengtung 23, 2020 Kanahiu katang ga Chamai khang chania sai mide. Tuhoi kadi piri pakhiang naga haichiu bamsai aliu Liangmai dung di haibo rapot aliu di aliu ramga wang sai ndechiu ralo? Aliu di, aliu ram ga haibo rapot pi wangtang lakge sai aliu haibo rapot lamga simak doulakge khatdi aliu niu mari rabo, kamrabo palam hasi di simak sai doulakbo pawan wang mide.

Coronavirus (Covid-19) hai nde chiu jiu lin jiu lo?

Haibo rapot si tingkai gasu, tadui gasu linbo rapot makge, chiudi maramai khangkhat niu makhiubo (Coughing), taseebo (Sneezing) ting ga tadui pok poi poina (Droplets) aniuky gasu, amunky gasu padbo si, mai khangkhat mik (Eye) ga, Paniuky ( Nostrils) ga, maksai pamunky (Mouth) ga niatou misai, siga su mara makbo piu/pui khuga linmi ra bowe.  Kakibo haibo rapot lin suibo pajai sai, marabo piu/pui niu makhiubo, taseebo ting ga pariak hai paben ga bam jiu, pahniu chapot khat niakhaibo pot si mara makmai niu simak jiu nia lu jiu, chaben ntik mak jiu paniu, pamik, pamun kumbo nia misai, siga haibo rapot linmibo suiye. Chalad tu din jiu Covid -19 maramai khangkhat niu paniu nit thit lujiu, paben ntik mak jiu akham lera akhamtin jukhai bosi, mai mara makmai sibo akham lera akhamtin wang julan lu jiu, paben ntik mak jiu, pamik, paniu, pamun nia misai, sibo mara makbo piu/pui di wuibo rapot linmibo suiye. Chamai pum nlinlam padlu bosai, Covid-19 rapot gu parik hai wangchat 8 gasu 12 katang kumbo saimak jiu ringbam ngamme chiu jiu doctors mainiu din bamme.

Coronavirus (Covid-19) mara misai nde chiu silu ralo?
Haibo rapot  si parik wotlu bosai tingmik pui Khat gasu kariumadai (1-14) katang marabo simak jiu bambo sui ye , chiu bora signs and symtoms padmak di sui ye ( Incubation period).  Mara hou bosi makhiura/makhutra padbo nai pajai si ncham jiu mara houra rabo ye, chiudi bam matheng khang sai sise tanbi bi khangbo suibo bamme. Siniu aliu niu sirabo Signs and Symtoms kasia ra:

  1. Masang makhiubo (Dry Cough)
  2. Agi –kasongbo (Fever..Body temperature 38 degree Centigrade and above)
  3. Tirdness ( Ajeng sabo, wakhat ra apum aman makbo)
  4. Tasiu thisabo (Breathing difficulty)
  5. Makhiu boga takhuk (Throat) thiubo

Pariga raokhai bambo Signs and Symtoms  hai tanbi bi khang misai, doctor khu tad jiu phui maji mira ye.

CONVID-19 mara makra detiu raloh? (Dos & Don’t)

Dinsan lan jiu, aliu kyga, aliu namga, haikumbo mai khagkhat mara ra malum masa misai, patu hai chaky khat ga, room khat ga khaitam mira ye sibo sai katumbo lunga patu Chapiuky ga majang meng jiu Chapiu akhi mira ye. Aliu niu pajai phui jiu bamsai, waga ja mai khangkhat positive padnang, bamnang sai, kikhunmai, nam mai mathiu tu linpad rabo bamme. Siniu, haikumbo rapot tuhoi kadi ri pakhiang naga mara bambo wan ga, aliu di mathing sijiu bamra kamra mide.

Mathiu maramak thiumak bamra matan bamkhe.

You may also like...